Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Jadwiga Andegaweńska (król Polski 1384–1399)

Portret Jadwigi Andegaweńskiej.

fot.Marcello Bacciarelli/domena publiczna Portret Jadwigi Andegaweńskiej.

Jadwiga Andegaweńska (ur. 15 lub 18 II 1374, zm. 17 VII 1399 w Krakowie) – królowa Polski, żona Władysława II Jagiełły, najmłodsza córka Ludwika Andegaweńskiego, króla Węgier i Polski, oraz Elżbiety, córki bana Bośni; wnuczka Elżbiety Łokietkówny.

Wychowywała się na dworze w Budzie, który był wówczas jednym z najświetniejszych w Europie. Otrzymała staranne wykształcenie, które miało przygotować ją w przyszłości do pełnienia obowiązków monarszych. Ludwik Węgierski, nie posiadając synów, planował przekazanie dziedzictwa swoim trzem córkom: Katarzynie (ur. 1370) tronu węgierskiego, Marii (ur. 1371) tronu polskiego, a Jadwidze, gdy nie miała jeszcze roku, wyznaczono na męża najstarszego syna Leopolda III austriackiego i miała panować na tronie austriackim. 15 czerwca 1378 roku w Haimburgu miedzy czteroletnią Jadwigą i ośmioletnim Wilhelmem odbył się ślub dziecięcy połączony z pokładzinami.

Układ zawarty między Andegawenami i Habsburgami przewidywał, że obie strony wpłacą 24 czerwca 1384 roku po 200 tysięcy florenów, a po dojściu małżonków do wieku dojrzałego (Jadwiga 12 lat, Wilhelm 14 lat), złożą oni oświadczenie o zgodzie na ślub i nastąpi dopełnienie aktu małżeńskiego. Jadwiga miała odtąd aż do czasu uprawomocnienia małżeństwa pozostawać na dworze wiedeńskim. Jednak już w 1379 roku, po śmierci siostry Katarzyny, powróciła na Węgry, ponieważ Ludwik musiał dokonać zmiany planów sukcesyjnych (desygnował na tron węgierski najmłodszą córkę, Jadwigę).

Nagła śmierć Ludwika (1382) spowodowała, że na tron węgierski powołano Marię, a z kolei panowie małopolscy nie zgodzili się na kontynuację unii personalnej polsko-wegierskiej i regencję męża Marii, Zygmunta Luksemburskiego. Po dwóch latach pertraktacji z królową, Elżbietą Bośniaczką, w połowie 1384 roku Jadwiga przybyła do Polski i 15 października, w dzień swej patronki, została koronowana w katedrze wawelskiej na króla Polski. W tym czasie rządy sprawowali możni pochodzący jeszcze ze szkoły politycznej Kazimierza III Wielkiego.

W styczniu 1385 roku przybyło do Krakowa poselstwo z Litwy z prośbą o rękę królowej dla wielkiego księcia Jagiełły, a w sierpniu tego roku wystawieniem aktu w Krewie zakończyły się pertraktacje z Jagiełłą. W tym czasie w Krakowie pojawił się Wilhelm, który wszelkimi sposobami próbował doprowadzić do realizacji małżeństwa z Jadwigą. Przeciwstawili się temu panowie małopolscy, którzy zmusili go do wyjazdu z Krakowa. Wydarzenia te dały podstawę do licznych plotek, pomówień i intryg politycznych.

W styczniu 1386 roku odbyła się w Lublinie elekcja Jagiełły na króla Polski, 15 lutego Jadwiga, już jako osoba dojrzała, odwołała swoje śluby dziecięce, a 18 lutego w katedrze wawelskiej poślubiła starszego o ponad 20 lat Jagiełłę. Po koronacji Jagiełły nastąpiły w Polsce współrządy obu małżonków. Równorzędność stanowisk powodowała, że w przyszłości musieli potwierdzać sobie nawzajem ważniejsze decyzje. Nastąpiła też reorganizacja kancelarii: dotychczasowy kanclerz Królestwa, który pełnił obowiązki przy Jadwidze, zatrzymał tę funkcję przy Jagielle, a Jadwiga zorganizowała nową kancelarię. Oboje posiadali odrębne dwory i urzędników.

Koronacja Jagiełły i ślub z Jadwigą stały się przyczyną wrogiej działalności Habsburgów, którzy nadal liczyli na osiągniecie korzyści w Polsce, a także Krzyżaków, zainteresowanych rozerwaniem nowo powstałej unii polsko-litewskiej. Zerwanie ślubów z Wilhelmem starano się przedstawić jako skandal, oskarżano Jadwigę o bigamię, podawano też w wątpliwość ważność jej małżeństwa z Jagiełłą. Podważano także znaczenie i dobre intencje chrztu Jagiełły. Wymagało to interwencji dyplomacji polskiej na dworze papieskim i dworach sąsiednich państw. Cała, bardzo przykra dla Jadwigi, sprawa zakończyła się formalnie dopiero w 1388 roku, kiedy papież Urban VI nadesłał do Polski bullę gratulacyjną dla Jagiełły.

Po zawarciu małżeństwa, mimo młodego wieku, Jadwiga została osobiście włączona w bieg spraw politycznych, szczególnie dotyczących kwestii krzyżackiej. Krzyżacy, pozostając w konflikcie z Litwą, domagali się bezpośredniej korespondencji z Jadwigą. Sama czy też pod wpływem doradców polskich była żywo zainteresowana stosunkami polsko-litewskimi oraz częstymi kontaktami z księciem Witoldem i jego żoną. Jako dziedziczka Królestwa, na początku 1387 roku stanęła na czele wyprawy na Ruś Halicką w celu przywrócenia tych ziem Polsce (uprzednio włączył je do Węgier jej ojciec). Wyprawa ta odbyła się wbrew interesom węgierskim i Zygmunta Luksemburskiego, co doprowadziło do napięć między dworem polskim i węgierskim.

Przysięga królowej Jadwigi.

fot.J. Simmler/domena publiczna Przysięga królowej Jadwigi.

W 1392 roku Jadwiga odegrała główną rolę w pojednaniu z Witoldem. W tym samym roku, wobec wrogich konszachtów Władysława opolskiego z Krzyżakami, prowadziła negocjacje ze swoją siostrą na Węgrzech, aby złagodzić antypolską politykę szwagra. W roku następnym interweniowała w kontakty Witolda z pozbawionym namiestnictwa na Litwie Skirgiełłą. Po śmierci siostry Marii w 1395 roku Jadwiga przyjęła tytuł dziedziczki Węgier. Z zakonem krzyżackim prowadziła pertraktacje w sprawie zwrotu ziemi dobrzyńskiej, zastawionej przez Władysława Opolczyka. W tej sprawie w 1397 roku spotkała się we Włocławku z wielkim mistrzem Konradem von Jungingen, ale te i następne rozmowy nie przyniosły efektu. Było to przyczyną proroczej wypowiedzi Jadwigi, która miała powiedzieć dostojnikom krzyżackim: Dopóki ja żyję, potrwa jeszcze pokój, ale kiedy ja umrę, macie pewną wojnę z Polską (1398).

Jako osoba wykształcona Jadwiga doskonale rozumiała znaczenie nauki i potrzebę jej rozwijania. W jej otoczeniu znalazło się sporo osób należących do ówczesnej elity intelektualnej, późniejszych profesorów Akademii Krakowskiej. W 1397 roku ufundowała kolegium dla studiujących w Pradze Litwinów. W tym samym czasie została podjęta idea odbudowy upadającego uniwersytetu w Krakowie. Po uzyskaniu zgody papieża na utworzenie wydziału teologicznego, Jadwiga dokonała zapisu swoich kosztowności i sukien na odnowienie wszechnicy krakowskiej (1399).

Od jesieni 1398 roku para królewska spodziewała się narodzin upragnionego dziecka. 22 czerwca 1399 roku urodziła się córka, Elżbieta-Bonifacja. Dziecko jednak zmarło 13 lipca, a kilka dni później zakończyła życie Jadwiga. Pogrzeb matki i córki odbył się 19 lipca. Jadwiga została pochowana w katedrze krakowskiej (obok wielkiego ołtarza). Już z chwilą śmierci została otoczona nimbem świętości i pojawiły się elementy jej kultu. Wpływ na to miała jej pobożność i liczne cnoty. Znana jest legenda, że w czasie modlitwy Jadwigi w katedrze wawelskiej przed podjęciem decyzji o ślubie z Jagiełłą Czarny Chrystus z krzyża miał jej powiedzieć: Ratuj Litwę.

W XV wieku zaczęto już sporządzać wykazy cudów i przygotowywać proces beatyfikacyjny (była już nazywana błogosławiona i świętą). W XX wieku przeprowadzono dwa procesy: informacyjny w latach 1949–1950 – na temat życia, cnót i cudów oraz drugi w latach 1972–1974 – na temat istnienia jej kultu. Jednak dopiero w 1986 roku Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych wydała Deklarację o błogosławionej Jadwidze królowej Polski.

Była postacią niepospolitą, można ją zaliczyć do wybitnych kobiet późnego średniowiecza. Według zgodnej opinii współczesnych była bardzo piękna kobietą, jasnowłosą, wysoką, o kształtnej głowie (z badań antropologicznych szkieletu wiadomo, że miała ponad 170 cm wzrostu). W 1887 roku otwarto i zbadano grób królowej, przy czym obecny był J. Matejko. Na początku XX wieku A. Madeyski wykonał sarkofag z białego marmuru, z okrytą bogatym płaszczem postacią leżącej królowej z rękami złożonymi do modlitwy. Umieszczony on został w prawej nawie katedry, początkowo jako grób symboliczny. W 1949 roku, przy okazji ponownego badania zwłok z powodu procesu beatyfikacyjnego, przeniesiono do niego szczątki królowej.

Osobie pięknej Andegawenki i jej losom poświęcono wiele dzieł malarskich (np. J. Matejko), literackich (np. H. Sienkiewicz w Krzyżakach) i muzycznych. Szczególnie literatura romantyczna rozpowszechniła obraz tragicznego losu królowej, wydanej wbrew swej woli za poganina Jagiełłę.

Literatura:

  • A. Strzelecka, O królowej Jadwidze. Studia i przyczynki, Lwów 1933.
  • W. Maciejewska, Jadwiga królowa polska, Kraków 1934.
  • J. Stabińska OSB, Królowa Jadwiga („Ludzie i czasy” 5), Kraków 1969.
  • A. Klubówna, Królowa Jadwiga. Opowieść o czasach i ludziach, Warszawa 1986.
  • Dzieło Jadwigi i Jagiełły w sześćsetlecie chrztu i jej związków z Polską. Antologia historyczno-literacka, wybór i oprac. W. Biliński, Warszawa 1989.

Autor hasła:

Jacek Jaskulski – doktor nauk humanistycznych, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Biblioteką Kórnicką PAN. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”. Zmarł w 2006 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Nasze publikacje o Jadwidze Andegaweńskiej:

Jadwiga Andegaweńska na rysunku Włodzimierza Tetmajera.

opinia | 25.10.2017 | Autor:

Która z polskich władczyń jest najpopularniejsza? I czy którakolwiek budzi większe zainteresowanie od swojego męża?

Na jakąkolwiek uwagę mogą liczyć tylko, jeśli przysłużyły się Kościołowi. Ambicja? Polityczne talenty? Obiektywne zasługi dla kraju i dynastii? Na silne i niezależne kobiety wciąż nie ma w polskich dziejach miejsca. Może nie licząc jednej, jedynej królowej…

Najlepsze materiały na temat Jadwigi Andegaweńskiej z portalu CiekawostkiHistoryczne.pl: