Henryk V Lancaster (ur. 16 IX (?) 1387 w Monmouth w Walii, zm. 31 VIII 1422 w Bois de Vincennes pod Paryżem) – król Anglii od 1413 roku z dynastii Lancasterów. Syn Henryka IV, króla Anglii, i Marii de Bohun. Żonaty z Katarzyną, córką Karola VI, króla Francji. Miał jednego syna – Henryka VI.

W młodości uzyskał gruntowne wykształcenie. Był pierwszym królem Anglii, który potrafił biegle pisać i czytać, interesował się też muzyką. Po zdobyciu przez ojca władzy w Anglii w 1399 roku został mianowany księciem Walii i Kornwalii. Wraz z ojcem tłumił rebelie w Walii, a pod koniec jego życia wplatał się w intrygi dworskie, stając przeciw niemu.

Tron uzyskał po śmierci Henryka IV w 1413 roku, stając się największym królem z dynastii Lancasterów, który przywrócił Anglii dawną świetność, rozciągając jej panowanie na Francję. Ta zaś, pod rządami obłąkanego Karola VI, była rozdzierana przez zwalczające się obozy burgundczyków i armaniaków. Henryk zapewnił sobie układem z Janem bez Trwogi pokój z Burgundią i w 1415 roku z niewielkim oddziałem żołnierzy (9 tysięcy ludzi) zaatakował Francję, rozbijając jej armię pod Azincourt.

Henryk z dnia na dzień stał się królem potężnego państwa, mającego wpływ na dyplomację europejską. Wyrazem tego było jego porozumienie z cesarzem Zygmuntem Luksemburskim (1416). W następnych latach zdobył Normandię (1417–1419), a także ziemie, które nigdy wcześniej do królów angielskich nie należały. Po zabójstwie w 1419 roku przez armaniaków Jana bez Trwogi, jego syn Filip Dobry zawarł sojusz z Anglią. Zmusiło to Karola VI do zawarcia z Henrykiem pokoju w Troyes (1420), który ustanawiał unię personalną miedzy Anglią i Francją. Córka Karola VI Katarzyna została żoną Henryka, ten zaś regentem Francji (do śmierci Karola). Był to szczyt potęgi Henryka V, która jednak okazała się nietrwała.

W 1422 roku zmarli zarówno Henryk V, jak i Karol VI. W następnych latach owoce tak pomyślnie zakończonej kampanii wojny stuletniej zostały zaprzepaszczone. Tron po Henryku V objął jako niemowlę jego syn Henryk VI, koronowany we Francji jako Karol VII.

Autor hasła:

Maciej Michalski – doktor habilitowany, historyk mediewista, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor prac poświęconych m. in. historii idei, historii kobiet oraz historii kształtowania się tożsamości narodowej Słowian w XIX wieku. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.