fot.domena publiczna Portret Edwarda III.
Edward III (ur. 13 XI 1312 w Windsorze, zm. 21 VI 1377 w Sheen) – król Anglii od 1327 roku z dynastii Plantagenetów. Najstarszy syn Edwarda II, króla Anglii, i Izabeli, córki Filipa IV Pięknego, króla Francji. Jego żoną była Filipa z Hainault, córka Wilhelma, hrabiego Hinault i Holandii. Miał dwanaścioro dzieci, m.in. Edwarda, księcia WaIii – słynnego Czarnego Księcia, Lionela z Antwerpii, Jana z Gandawy, założyciela dynastii Lancasterów, i Edmunda z Langley, założyciela dynastii Yorków.
Edward dorastał w atmosferze waśni i sporów na dworze miedzy ojcem a chcącymi ograniczenia jego władzy baronami. Stroną w tym sporze była także matka, Izabela. W 1325 roku udała się ona do Francji, aby uzyskać od swego brata, króla Francji Karola IV, nadanie Guyenne i Gaskonii dla Edwarda. Zostały one zajęte podczas starć wojsk francuskich z angielskimi. Izabela nadanie uzyskała, jednak do Anglii już nie wróciła, zostając kochanką Rogera Mortimera, z którym najechała Anglię i pozbawiła swego męża tronu. Po abdykacji ojca, Edward III został koronowany w 1327 roku, jednak realne rządy sprawował w jego imieniu Mortimer. Edward usamodzielnił się w 1330 roku, kiedy zabił swego opiekuna.
Edward III w rządzeniu krajem wzorował się na metodach swojego dziada, Edwarda I. Chciał, aby Anglia była tak samo potężna jak za jego czasów. Nie udało mu się jednak podporządkować Szkocji, która utrzymała swój sojusz z Francją, skutecznie blokując poczynania angielskie. Jednakże interwencja francuska w sprawy szkocko-angielskie doprowadziła do zwrócenia się Edwarda przeciwko Francji.
Interesy angielskie ścierały się z francuskimi także we Flandrii, która stanowiła bazę eksportu angielskiej wełny. Konflikt zaognił się zwłaszcza od 1328 roku, kiedy we Francji do władzy doszła nowa dynastia Walezjuszy. Jej przedstawiciele nie myśleli w tym czasie w kategoriach dobra państwowego, a powiększenie ziem królestwa było dla nich równoznaczne z powiększeniem własnych posiadłości.
Edward, korzystając ze swoich koligacji przez matkę ze starą dynastią Kapetyngów (był wnukiem Filipa IV Pięknego), ogłosił się w 1340 roku królem Francji i w tym samym roku najechał kontynent. Dało to początek tzw. wojnie stuletniej (część historyków za początek wojny stuletniej uznaje zawarcie układu między Anglią a Flandrią w 1337) – przewlekłemu konfliktowi między Anglią i Francją, w którego efekcie Anglia straciła wszystkie swoje kontynentalne posiadłości, a Francja skonsolidowała się wewnętrznie, przyjmując zbliżony do dzisiejszego kształt geograficzny.
Na okres wojny stuletniej datuje się także ustanowienie Orderu Podwiązki, najwyższego rycerskiego odznaczenia angielskiego, nadawanego po dzień dzisiejszy. Wojna rozpoczęła się w 1340 roku zwycięstwem floty angielskiej pod Sluis i zamarła na kilka lat, w ciągu których Edward zbierał środki na dalsze kampanie. Została wznowiona w 1346 roku, kiedy Edward zaatakował Francję od północy, zdobywając Normandię, port Calaise oraz odnosząc walne zwycięstwo pod Crécy.
Kampania rozwijała się w Gaskonii i Bretanii. Ważnym wydarzeniem tej fazy wojny było wzięcie do niewoli króla szkockiego Dawida II. Następna przerwa w wojnie spowodowana była tzw. czarną śmiercią – plagą dżumy, która nawiedzała Francję i Anglię falami od 1348 roku. W 1355 roku Edward wznowił wojnę na dwóch frontach. Sam odniósł zwycięstwo nad Szkotami podczas tzw. ofensywy palonych gromnic (The Burned Candlemass), wymuszając na królu Balliolu hołd ze Szkocji. Czarny Książę zaś prowadził wojnę podjazdową we Francji. W czasie bitwy pod Poitiers (1356) wziął do niewoli króla Francji Jana II Dobrego.
Edward triumfował, ale klęska ta otrzeźwiła stronę francuską, która pod rządami nowego, energicznego króla Karola V rozpoczęła wojnę partyzancką, odnosząc wiele sukcesów. Kiedy w 1359 roku Edward zorganizował wyprawę do Reims, aby koronować się na króla Francji, napotkał zdecydowany opór. Rok później zawarto pokój w Brétigny (Calais), który całą zachodnią Francję oraz Flandrię oddawał pod kontrolę Anglii. W zamian Edward zrzekł się pretensji do tronu francuskiego.
W 1369 roku zmarła żona Edwarda, Filipa. Król znalazł się pod wpływem swojej kochanki, Alicji Perres. Synowie Edwarda, Jan z Gandawy, książę Lancaster, i Czarny Książę, zostali przywódcami zwalczających się stronnictw dworskich. Wojna z Francją zaś weszła w nową fazę, kiedy nowy król Karol V odzyskiwał większość zdobyczy angielskich, pozostawiając w rękach Edwarda jedynie porty.
Pod koniec życia zdziecinniały Edward został pozbawiony władzy, która znalazła się w ręku Jana z Gandawy. To on po śmierci Czarnego Księcia (1376), i wkrótce po nim samego króla, objął opiekę nad małoletnim synem tego pierwszego, Ryszardem II.