Brzetysław I (ur. ok. 1012, zm. 1055) – książę czeski w latach 1035-1055. Syn Oldrzycha i Bożeny.

W 1031 r. pojął za żonę, porwaną z klasztoru, Judytę (zm. 2 VII 1058), córkę Henryka, hrabiego Schwenifurtu. Miał pięciu synów: Spitygniewa (zm. 1061), Wratysława (zm. 1092), Konrada (zm. 1092), Jaromira (zm. 1089) i Ottona (zm. 1087). W 1030 r. dowodził wojskami czeskimi wspomagającymi cesarza w wojnie ze Stefanem Węgierskim. Wykorzystując załamanie się państwa polskiego za czasów Mieszka II, opanował Morawy, w których rządził wbrew stanowisku cesarza Konrada.

W 1035 r., po śmierci stryja Jaromira, objął władzę w Czechach. W roku 1038 ( lub 1039) najechał zbrojnie ziemie polskie, niszcząc Wielkopolskę i wywożąc z Gniezna relikwie św. Wojciecha, jego brata Radzima-Gaudentego oraz pięciu braci męczenników. Ograbił katedrę w Gnieźnie i uprowadził znaczną cześć ludności, a w drodze powrotnej zagarnął Śląsk, co w późniejszym okresie doprowadziło do zaognienia stosunków z Kazimierzem Odnowicielem.

Zdobycze terytorialne i sukcesy w polityce zewnętrznej skłoniły Brzetysława do podjęcia próby uniezależnienia się od cesarstwa, co doprowadziło do wyprawy zbrojnej cesarza w 1041 r. i ukorzenia się w tym samym roku przed Henrykiem III. Brzetysław przy tej okazji stracił zaufanie cesarskie, na czym skorzystała Polska. W latach następnych (1042, 1044, 1051) wspomagał cesarza w wojnie z Węgrami, co zaowocowało przyłączeniem na krótki czas zachodniej części Słowacji wraz z grodem Bratysława. Na początku lat pięćdziesiątych utracił na rzecz Kazimierza Odnowiciela za cenę trybutu Śląsk, co zostało w 1054 r. zatwierdzone przez cesarza na zjeździe w Kwedlinburgu.

Za panowania Brzetysława doszło do reformy monetarnej, wprowadzono grzywnę praską jako podstawową jednostkę wagi, według której bito i przeliczano pieniądze. Brzetysław zmarł przekazując tron najstarszemu synowi Spitygniewowi, co miało podstawy w wydanym wcześniej testamencie ustanawiającym seniorat w Czechach. Trzej młodsi synowie osiedli na Morawach; zapoczątkowało to rozbicie dzielnicowe w Czechach, a dynastia Przemyślidów podzieliła się na linię czeską i morawską (podział przetrwał do przełomu XII i XIII w.)

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Jacek Jaskulski – doktor nauk humanistycznych, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Biblioteką Kórnicką PAN. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”. Zmarł w 2006 roku.