Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Terweł (chan bułgarski 700–721)

Pieczęć Terweła z jego podobizną.

fot.ChernorizetsHrabar /CC BY-SA 4.0 Pieczęć Terweła z jego podobizną.

Terweł (ur.?, zm. 721) – chan bułgarski w latach 700–721. Prawdopodobnie syn lub wnuk chana bułgarskiego Asparucha (660-700).

W 704 roku udzielił azylu byłemu cesarzowi bizantyńskiemu Justynianowi II, obalonemu w 695 roku. W roku następnym wyprawił się z piętnastotysięczną armią na Konstantynopol i ponownie osadził Justyniana na tronie. Sam Terweł otrzymał tytuł cezara, a także Zagorię, czyli ziemie miedzy Sliwen, Jambołem a Morzem Czarnym. Wznowiono też daninę, którą zobowiązał się płacić Bułgarom cesarz Konstantyn IV. Jednak już w 708 roku z nieznanych przyczyn doszło do konfliktu i Justynian wyprawił się na Bułgarów; poniósł jednak klęskę pod Anchialos.

Prawdopodobnie szybko nawiązano stosunki pokojowe, albowiem gdy w 711 roku wybuchł bunt przeciw Justynianowi, ponownie zwrócił się on o pomoc do Terweła i otrzymał oddział żołnierzy. Gdy jednak cesarz utracił Konstantynopol, Bułgarzy wydali go wrogom (przez których został zamordowany), zyskując wolną drogę do kraju.

W roku następnym wojska Terweła łupiły kilkakrotnie ziemię bizantyńską. W pokoju zawartym w 716 roku jeszcze rozszerzyły się granice bułgarskie, Bizancjum zobowiązało się do rocznej daniny w towarach o wartości trzydziestu litrów złota, obydwa kraje zobowiązywały się do wzajemnego wydawania zbiegów, uregulowano też handel między obydwoma krajami, stawiając wymóg posiadania przez kupców zezwolenia opatrzonego pieczęcią.

Odtąd stosunki Terweła z Bizancjum układały się dość dobrze. Gdy w 717 roku Arabowie oblegli Konstantynopol, Terweł udzielił Bizantyńczykom pomocy. Również w roku następnym wojska bułgarskie walczyły z Arabami. Zawarł też wówczas porozumienie z cesarzem bizantyńskim Leonem III Izauryjczykiem, po czym wycofał się z pierwotnego zamiaru poparcia jego przeciwnika, Anastazjusza II.

Z osobą chana Terweła związana jest słynna rzeźba kamienna z Madary, przedstawiająca jeźdźca na koniu, a upamiętniająca zwycięskie osadzenie Justyniana II na tronie w Konstantynopolu. Z tym wydarzeniem łączy się również mniej znana, choć interesująca pieczęć przedstawiająca chana, z napisem greckim: Matko Boża, pomagaj cezarowi Terwełowi.

Autor hasła:

Ilona Czamańska – profesor doktor habilitowana, historyczka i bałkanistka związana z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przewodnicząca Komisji Bałkanistyki poznańskiego oddziału PAN i redaktor naczelna pisma „Balcanica Poznaniensa. Acta et Studia”. Autorka wielu publikacji naukowych, współautorka Słownika władców Europ średniowiecznej oraz Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.