Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Maria Józefa (królowa Polski 1733–1757)

Maria Józefa, ostatnia królowa Polski.

fot.Pietro Rotari/domena publiczna Maria Józefa, ostatnia królowa Polski.

Maria Józefa (ur. 8 XII 1699 w Wiedniu, zm. 17 XI 1757 w Dreźnie) – królowa Polski, żona Augusta III, najstarsza córka cesarza Józefa I i Wilhelminy Amalii, córki Jana Fryderyka, księcia brunszwickiego na Luneburgu.

Wychowywała się pod opieką głęboko religijnej babki Eleonory Magdaleny, księżny neuburskiej, i przejęła jej żarliwość religijną. 20 sierpnia 1719 roku odbył się w Wiedniu uroczysty ślub Marii Józefy z Fryderykiem Augustem, następcą tronu Saksonii (późniejszym królem Polski Augustem III). Związek małżeński został zawarty po długich staraniach (od 1704), podczas których Sasi zabiegali bez skutku o odstąpienie przez Habsburgów obszarów wokół Zielonej Góry i Szprotawy dla utworzenia korytarza łączącego elektorat z Polską.

Zdobycie ręki Marii Józefy było i tak dużym osiągnięciem dyplomacji saskiej, gdyż po śmierci ostatniego męskiego potomka Habsburgów, panującego wówczas cesarza Karola VI, Wettynowie stawali się kandydatami do sukcesji austriackiej. Dużą rolę przy finalizacji związku odegrał papież i jezuici, warunkiem bowiem zawarcia małżeństwa było nawrócenie się na katolicyzm następcy tronu Saksonii.

Maria Józefa, obdarzona silnym charakterem, inteligencją i ambicją, zdobyła szybko znaczny wpływ na decyzje polityczne męża, od 1733 roku elektora saskiego. Skłoniła go do podjęcia starań o koronę polską w 1733 roku i towarzyszyła mu w pierwszej podróży do Polski. 17 stycznia 1734 roku została wraz z Augustem III koronowana w Krakowie.

W 1738 roku przyczyniła się do upadku saskiego ministra Józefa Aleksandra Sułkowskiego. Po śmierci cesarza Karola VI wysunęła w 1741 roku pretensje do spadku po Habsburgach, który w myśl sankcji pragmatycznej został przejęty przez jej młodszą kuzynkę Marię Teresę. Rywalizację dwóch przedstawicielek dynastii Habsburgów zakończyło w 1745 roku wycofanie się Saksonii z wojny o sukcesję austriacką i ostateczne porzucenie przez Marię Józefę marzeń o cesarskiej koronie.

Królowa angażowała się także w politykę kościelno-wyznaniową. Otaczała opieką jezuitów i wspierała ich skutecznie w sporze z pijarami o kontrolę nad szkolnictwem na Litwie. Doprowadziła do koronacji obrazu Matki Boskiej w Chełmie, przekazywała cenne przedmioty na wyposażenie miejsc kultowych (obdarowała m.in. klasztor Paulinów na Jasnej Górze).

Tworzyli z Augustem III dobraną parę, o czym świadczy liczne potomstwo – 14 dzieci, z których troje zmarło przedwcześnie. Z uwagi na kalectwo najstarszego syna, Fryderyka Krystiana, zabiegała o zapewnienie tronu polskiego młodszemu synowi Franciszkowi Ksaweremu. Wielką energię w działaniu i budzącą szacunek postawę wykazała królowa po najeździe wojsk pruskich na Saksonię w 1756 roku. Pozostawiona w elektoracie przez Augusta III, który sam schronił się w Polsce, broniła Drezna przed bezwzględnością monarchy pruskiego Fryderyka II, znosząc cierpliwie różne szykany i upokorzenia. Zmarła nagle na skutek ataku apopleksji w okupowanym Dreźnie. Ostatnia polska królowa pochowana została w drezdeńskim kościele dworskim (Hofkirche).

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców polskich (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.