fot.domena publiczna Ludwik XI (fot. domena publiczna)
Ludwik XI (ur. 3 VIII 1423 w Bourges, zm. 30 VIII 1484 w Plessis-les-Tours) – król Francji w latach 1461-1483 z dynastii Walezjuszy. Syn Karola VII i Marii Andegaweńskiej. Żonaty dwukrotnie: w latach 1436-1445 z Małgorzatą Szkocką, a od 1452 r. z Karoliną Sabaudzką, z która miał syna Karola (Karol VIII) oraz córki: Annę, regentkę w latach 1483-1493, i Joannę, żonę Ludwika, księcia orleańskiego (Ludwik XII).
Jeszcze jako następca tronu brał udział w 1440 r. w buncie feudałów przeciwko władzy Karola VII (prageria). Uzyskawszy przebaczenie, otrzymał od ojca zarząd nad Delfinatem, w którym jednak nadto się uniezależnił i w obawie przed karną ekspedycją królewską oddał się w opiekę Filipa Dobrego, księcia Burgundii. W lipcu 1461 r. Ludwik XI objął rządy we Francji. Początkowo prowadził politykę przyjazną wobec wielkich feudałów, stopniowo jednak zaczął dążyć do ograniczenia ich przywilejów, co doprowadziło do powstania antykrólewskiego sprzysiężenia zwanego Ligą Dobra Publicznego (1465), którą kierował brat króla, Karol de Berry. Po krótkich walkach zawarto kompromis umacniający pozycję zbuntowanych feudałów (oprócz Karola de Berry ważną rolę odgrywał syn Filipa Dobrego, dawnego sojusznika Ludwika XI, Karol Zuchwały). Król nie zrezygnował z walki o wzmocnienie swej władzy, jednak odebrał bratu Karolowi Normandię, a następnie wystąpił przeciwko Karolowi Zuchwałemu. W 1468 r. w trakcie negocjacji w Peronne został przez niego uwięziony, lecz wkrótce wyszedł z niewoli.
W 1475 r. doszło do uzgodnionego z Burgundią najazdu angielskiego na Francję, lecz Karol Zuchwały nie podjął wspólnej akcji. 29 sierpnia 1475 r. w Piqunigny został podpisany siedmioletni rozejm francusko-angielski. Ludwik XI zaczął aktywnie wspierać prowadzących wojnę z Karolem Zuchwałym Lotaryńczyków i Szwajcarów. W 1477 r. książę Burgundii zginął z ich rąk. Ludwik XI zajął natychmiast dziedzictwo Karola (Burgundię, Franche-Comté, Artois) bez Flandrii, która pozostała przy córce księcia, Marii Burgundzkiej (dzięki jej małżeństwu z synem cesarza Fryderyka III, Maksymilianem, Flandria stanie się dziedzictwem Habsburgów). W latach 1480-1481 Ludwik XI odziedziczył Andegawenię, Maine i Prowansję. W 1475 r. zajął hrabstwo Roussillon. Za panowania Ludwika XI doszło do dalszego wzmocnienia władzy królewskiej. Nastąpiło znaczne ożywienie gospodarcze, a król popierał rozwój górnictwa, tworzenie manufaktur (szczególnie jedwabniczych), udzielał poparcia mieszczaństwu. Doprowadził do scentralizowania kraju i wzmocnienia jego autorytetu międzynarodowego.
Literatura:
- P.M. Kendall, Ludwik XI, „… Europa w sieci pająka…” , wyd. 2, Warszawa 1996.