fot.domena publiczna Hetman polny koronny Jerzy Sebastian Lubomirski

Bitwa pod Cudnowem (27 września – 1 listopada 1660) – Podczas wojny polsko-moskiewskiej w okolicach Cudnowa (obwód żytomierski, Ukraina) doszło do serii walk pomiędzy armią moskiewską pod dowództwem wojewody kijowskiego Wasyla Szeremietiewa, liczącą ok. 49 tys. ludzi, w tym 11 tys. jazdy, 28 tys. piechoty i dragonii i 10 tys. pospolitego ruszenia, oraz 50 dział, a wojskiem polsko-tatarskim dowodzonym przez obu hetmanów koronnych, wielkiego, Stanisława Rewerę Potockiego i polnego, Jerzego Sebastiana Lubomirskiego, w sile 57 tys. ludzi, w tym 25 tys. Tatarów oraz 40 dział. Po kilku zwycięskich potyczkach wojska Potockiego zmusiły armię Szeremietiewa do zamknięcia się w warownym obozie.

14 X wojska moskiewskie podjęły próbę wyrwania się z okrążenia. Próba ta zakończyła się powodzeniem i armia moskiewska zaczęła się wycofywać warownym taborem. Generalny atak sił polsko-tatarskich rozerwał tabor, jednak udało się zdobyć jedynie część wozów i dział moskiewskich. Pozostałą część taboru Szeremietiew wykorzystał do budowy nowego obozu. Kiedy jednak na mocy umowy z hetmanem kozackim Jerzym Chmielnickim (tzw. umowa cudnowska) oddziały kozackie płk. Timofieja Cieciury przeszły na stronę polską, moskiewski wódz rozpoczął rokowania w sprawie kapitulacji.

Układ przewidywał m.in. oddanie wszystkich chorągwi, dział i wszelkiej broni palnej, prochu i innych zapasów wojennych oraz wypłacenie Tatarom 300 tys. talarów. Dotrzymanie warunków umowy gwarantować mieli zakładnicy. Jednak w nocy, nie zważając na układ, Tatarzy napadli na obóz moskiewski i wzięli znaczny jasyr, reszta schroniła się w polskim obozie i dopiero wydanie Szeremietiewa uspokoiło Tatarów.

Autor hasła:

Dr Jerzy Ronikier – historyk kultury i mentalności. Pracował w Instytucie Zarządzania oraz Instytucie Informacji Naukowej i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor pracy „Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze. Studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706-1725”. Zmarł w 2013 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego.