Konstantyn V (ur. 717 w Konstantynopolu, zm. 14 IX 775 w Strongylon) – cesarz bizantyński od 741 roku. Leon III przybrał sobie syna, Konstantyna, na współcesarza w 720 roku (miał wówczas dwa lata!) i doprowadził do jego ożenku z córką kagana Khazara, Ireną w 732 roku. Druga żona, Maria, zmarła wkrótce po uroczystości zaślubin w 750 roku. Trzecia koronowana została w 769 roku.

Konstantyn miał pięciu synów, z których Nikefor został cesarzem, i jedną córkę. Pochowany został w kościele Świętych Apostołów, lecz w IX wieku ekshumowano jego szczątki i wrzucono do morza.

W rok po objęciu władzy przez Konstantyna V rebelię podniósł strategos temu Opsikion Armeniakon i ogłosił się obrońcą kultu obrazów. Walki trwały do jesieni 743 roku. Ostatecznie Konstantyn okrutnie rozprawił się z buntownikami i poniżył nielojalnego patriarchę Anastazjusza, każąc obwozić go w hipodromie na ośle twarzą do ogona.

W czasie jego panowania Konstantynopol poniósł ogromne straty. W 740 roku zniszczeniu uległy miejskie mury i miejscowa ludność nie zdołała ich odbudować. Cesarz sprowadził wówczas robotników z zewnątrz. Jeszcze większy kataklizm spotkał miasto w 747 roku, kiedy wskutek zarazy wymarła większość mieszkańców i trzeba było zaludniać stolicę obcymi osadnikami. Można przyjąć, że liczba mieszkańców spadła wówczas poniżej 50 tysięcy.

Konstantyn zwołał synod do Hieria w 754 roku i prześladował ikonofilów. Współwystępowało to z atakiem na mnichów i ich klasztory oraz ogólna krytyką monastycyzmu. Zmierzał do ograniczenia kultu świętych i znaczenia Maryi Theotokos. Nazywał mnichów „bezmyślnymi”, zmuszał ich do zawierania małżeństw, a opornych zsyłał na Cypr.

W 740 roku Konstantyn podjął wyprawę przeciwko Słowianom i Bułgarom. W toku długoletnich walk najznakomitsze zwycięstwo odniósł pod Anchialos w 763 roku. Upór, z jakim prowadził wojny na Bałkanach świadczy o tym, że w pełni doceniał zagrożenia płynące z tego kierunku, zwłaszcza ze strony Bułgarii. Sukces odniósł także w 773 roku, zmuszając Teleryga do zawarcia pokoju. Zmarł podczas kolejnej wyprawy przeciwko Bułgarom.

Literatura: G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Warszawa 1967, s. 154–161.

Autor hasła:

Kazimierz Ilski – profesor doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii starożytnej, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w historii Kościoła Wschodniego i Bizancjum. Współautor „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.