fot.James William Edmund Doyle/domena publiczna Wizerunek Henryka VI.
Henryk VI Lancaster (ur. 6 XII 1421 w Windsorze, zm. 21/22 V 1471 w Londynie) – król Anglii w latach 1422–1461 oraz 1470–1471 z dynastii Lancasterów. Syn Henryka V, króla Anglii, i Katarzyny, córki Karola VI, króla Francji. Jego żoną była Małgorzata Andegaweńska, córka księcia René, z którą miał jednego syna – Edwarda, księcia Walii.
Ojciec Henryka VI, Henryk V zmarł niespodziewanie u szczytu swej potęgi. Kilkumiesięczne niemowlę zostało ogłoszone królem Anglii w 1422 roku, a następnie, zgodnie z traktatem w Troyes, królem Francji (jako Karol VII); koronowany w 1429 roku w Anglii i w 1430 roku we Francji. Realną władzę przejęli zmieniający się często ministrowie króla. Ostatecznie władza przeszła w ręce Lancastera Edmunda Beauforta, księcia Somerset, oraz Ryszarda, księcia Yorku.
Niejasna sytuacja w Anglii nie sprzyjała kontrolowaniu władzy we Francji. Narodowy ruch, zapoczątkowany przez Joannę ďArc, która z „polecenia Boga” walczyła w imieniu prawowitego króla Francji, syna Karola VI, doprowadził do utraty przez Anglię większości kontrolowanych przez nią terytoriów francuskich. Uwięzienie i spalenie na stosie Joanny ď Arc nie polepszyło sytuacji. Początkowo Anglia zdołała utrzymać jeszcze Normandię i Guyenne, jednak porozumienie pomiędzy zwalczającymi się stronnictwami we Francji doprowadziło do wyparcia Anglii nawet z tych terytoriów (1453). W rękach angielskich pozostało jedynie Calais (aż do 1558) i wyspy na kanale La Manche. Królowie Anglii tradycyjnie jeszcze w XIX wieku tytułowali się władcami Francji.
Zakończona klęską wojna stuletnia (1453) nie przyniosła jednak pokoju Anglii. Po ujawnieniu się chwilowej niepoczytalności króla (odziedziczonej po dziadku, Karolu VI) rozpoczęła się rywalizacja dwóch rodów angielskich, Lancasterów i Yorków. Rywalizacja ta, zwana wojną Dwóch Róż lub wojna Białej i Czerwonej Róży (1455–1485), na trzydzieści lat ogarnęła Anglię.
W czasie niepoczytalności Henryka (1453–1454) Ryszard, książę Yorku, który piastował urząd lorda protektora, był bliski przejęcia pełni władzy. Linia Yorków (wywodząca się od Edmunda z Langley) była wprawdzie młodsza od linii Lancasterów (wywodzącej się od Jana z Gandawy), jednakże Ryszard był ze strony matki potomkiem Lionela z Antwerpii, starszego brata Jana z Gandawy. Ryszard uznawał więc Henryka za uzurpatora i pragnął na tej podstawie przejąć władzę. Jego plany zostały pokrzyżowane przez narodziny następcy tronu, Edwarda.
Żona Henryka VI, Małgorzata, przywróciła do łask Lancastera Edmunda Beauforta, co spowodowało wybuch konfliktu. Yorkowie uwięzili Henryka i zmusili go do uznania Edwarda, syna Ryszarda, księcia Yorku, za swego następcę (1460). Rok później Lancasterowie uwolnili Henryka, jednakże Yorkowie zdołali w parlamencie przeprowadzić detronizację króla i uznanie Edwarda Yorka za jego następcę jako Edwarda IV. Henryk, wraz z Małgorzatą i synem Edwardem, uciekł do Szkocji, skąd wrócił w 1464 roku, jednakże został uwięziony w Tower.
Tymczasem nowy król Edward pokłócił się ze swoim możnym protektorem Ryszardem Neville’em, hrabią Warwick, i skazał go na banicję. Warwick z pomocą francuską uwolnił wkrótce Henryka z Tower (1470) i przywrócił go do władzy. Ostatecznie Henryk VI został pokonany przez Edwarda IV w bitwie pod Barnet (1471), a następnie wraz z synem Edwardem zabity w Tower.
Panowanie Henryka VI zaowocowało w zupełnie innej dziedzinie. Król przez całe swoje życie popierał rozwój nauki. Znany i ceniony jest raczej nie ze względu na swoje dokonania polityczne, lecz jako fundator i założyciel Eton College i King’s College w Cambridge.