Henryk III Biały (ur. ok. 1227–1230, zm. 3 grudnia 1266) – książę wrocławski, syn Henryka II Pobożnego i Anny czeskiej. W chwili śmierci ojca (1241) był jeszcze małoletni i rządy objął początkowo najstarszy z braci, Bolesław Il Rogatka (po szybkiej śmierci brata Mieszka, drugi w porządku starszeństwa). Dopiero po kilku latach wymusił dopuszczenie do współrządów (1247). Nie zapewniło to spokoju między braćmi (na okres współrządów przypada zapewne uwiezienie Bolesława Rogatki przez młodszego brata) i konieczny stał się podział Śląska.

Henryk, otrzymawszy za współrządcę najmłodszego z braci, duchownego Władysława, uzyskał dzielnicę wrocławską (1248). Stosunki z Władysławem układały się bardzo dobrze, ponieważ nie dopominał się on nigdy o wydzielenie odrębnej dzielnicy. Z pozostałymi braćmi popadał jednak w konflikty. Z Rogatką jeszcze po dokonaniu podziału toczył otwartą wojnę (1249–1251). W jej toku, podobnie jak brat, zabiegał o pomoc sąsiednich panów niemieckich i zawarł sojusz z margrabią miśnieńskim Henrykiem Dostojnym, odstępując mu pograniczny gród w Szydłowie (1249). Udzielił też wsparcia bratu Konradowi, walczącemu również przeciwko Rogatce o uzyskanie własnej dzielnicy. Sam Konrad jednak też uwięził Henryka, pragnąc ponaglić go do realizacji obietnic sojuszniczych (1250).

W wyniku tych konfliktów Henryk wyrósł na najpotężniejszego z książąt śląskich. Jako taki próbował zabiegać o odzyskanie utraconych posiadłości ojca w Wielkopolsce. Doprowadziło to do walk z książętami wielkopolskimi (1253–1254). Henryk wraz z braćmi odwołał się o pomoc do papieża (1256). Dzięki pośrednictwu matki Anny i brata Władysława związał się z Czechami. Bywał na dworze czeskim (1251, 1259), uczestniczył w koronacji króla Przemysła Ottokara II (1261), wspierał go w wyprawach wojennych (1260, 1266), próbował pozyskać dla Czech innych książąt polskich (wiec w Dankowie, 1266).

Był dobrym gospodarzem swego księstwa. Rozwijał kolonizację, lokował wiele miast. Bardzo dbał o rozwój stołecznego Wrocławia. Rozpoczął budowę nowego zamku na wrocławskim Ostrowiu Tumskim. Pilnie strzegł też prerogatyw władzy książęcej. Biskupstwa wrocławskiego nie obdarzył wprawdzie istotnymi przywilejami, ale potrafił zachować dobre stosunki z biskupem Tomaszem, który widział w księciu wrocławskim opiekuna przed najgroźniejszym przeciwnikiem, Bolesławem Rogatką. Henryk istotnie pośredniczył w ugodzie między Rogatką a biskupem (1260–1261).

Pod koniec życia przeprowadził bezwzględnie egzekwowaną akcję konfiskowania dóbr niesłusznie zagarniętych przez osoby prywatne w niespokojnym okresie młodości książąt. Doprowadziło to do zaburzeń wśród rycerstwa (1266). Na swym dworze gościł rycerzy z Niemiec, był też mecenasem poetów (wyjątkowo ciepło wspominał go Tannhäuser), być może sam pisał niemieckie poezje (raczej jednak chodzi tu o jego syna i imiennika).

Był dwukrotnie żonaty: najpierw (1252) z Judytą, córką Konrada I mazowieckiego, wdową po Mieszku II Otyłym opolskim, a po jej śmierci (około 1257) z Heleną, córką księcia saskiego Albrechta. Z pierwszego małżeństwa zostawił syna Henryka IV Prawego i córkę Jadwigę, wydaną za landgrafa Turyngii Henryka, a po owdowieniu (1282) za hrabiego Anhaltu, Ottona Tłustego.

Autor hasła:

Tomasz Jurek – profesor doktor habilitowany, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. średniowiecznej historii Śląska. Współautor „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców polskich (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.