Elżbieta Habsburżanka (królowa Polski 1543–1545)

fot.Lucas Cranach Młodszy/domena publiczna Miniatura Elżbiety Habsburżanki z warsztatu Lucasa Cranacha Młodszego.

Elżbieta Habsburżanka (ur. 9 lipca 1526, zm. 15 czerwca 1545) – królowa Polski, pierwsza żona Zygmunta II Augusta, najstarsza córka arcyksięcia austriackiego Ferdynanda, późniejszego cesarza, i Anny Jagiellonki, córki Władysława II, króla Czech i Węgier.

Odebrała surowe wychowanie, które wyrobiło w niej brak samodzielności i nieśmiałości. Przeznaczona była na żonę Zygmunta Augusta od kolebki, swatano ją bowiem od 1527 roku. W zamysłach Habsburgów małżeństwo to miało wzmocnić wpływy stronnictwa austriackiego w Polsce, rozwiązać pokojowo sprawę Węgier i – w razie wymarcia dynastii Jagiellonów – przygotować grunt pod ewentualne przejęcie tronu polskiego.

Ślub z Zygmuntem Augustem odbył się 6 maja 1543 roku w Krakowie, a uroczystość zaślubin połączono z koronacją Elżbiety. Związek małżeński okazał się nieszczęśliwy, co było po części spowodowane niechęcią, jaką do niej odczuwał Zygmunt August. Młoda królowa była bowiem nieładna i schorowana (cierpiała na epilepsję). Mąż odsunął się niej bardzo szybko i dwa miesiące po ślubie wyjechał na Litwę bez żony. Królowa Bona zaś, kierując się interesami dynastycznymi, rozpoczęła starania o unieważnienie małżeństwa.

Do pozornej poprawy doszło w 1544 roku, gdy Zygmunt August po rocznej rozłące z Elżbietą zamieszkał z nią na Litwie. Był już jednak pochłonięty całkowicie swym romansem z Barbarą Radziwiłłówną. W kwietniu 1545 roku Elżbieta zapadka ciężko na zdrowiu i po kilku miesiącach zmarła na zamku wileńskim. Pochowano ją w katedrze w Wilnie. Zwalczana i upokarzana przez Bonę, nie odegrała żadnej roli w polityce. Jedyną osobą w rodzinie królewskiej szczerze jej życzliwą był król Zygmunt I Stary, którego pozyskała dobrocią, łagodnością i delikatnością.

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europy średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców polskich (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.