Edward IV (ur. 28 IV 1442 w Rouen, zm. 9 IV 1483 w Westminsterze) – król Anglii od 1461 roku, z przerwą od października 1470 do kwietnia 1471 roku, z dynastii Yorków. Syn Ryszarda, księcia Yorku, i Cecylii, córki Rafała (Ralpha) Neville’a, hrabiego Westmorland. Żonaty z Elżbietą Woodville, córką Ryszarda Neville’a, miał dziesięcioro dzieci, m.in. Edwarda V i Ryszarda.

Ojciec Edwarda był lordem protektorem w okresie niepoczytalności Henryka VI (1453–1454), kiedy to wzmocnił swoją władzę, roszcząc pretensje do tronu na podstawie pokrewieństwa z Edwardem III. Ryszard rozpoczął bunt przeciw królowi, zwany później wojną Dwóch Róż lub wojną Białej i Czerwonej Róży (1455–1485). Za Henrykiem VI stali Lancasterowie, ród wywodzący się także od Edwarda III.

Przewaga Yorków i uwięzienie Henryka było przyczyną uznania przez króla za swego następcę Edwarda, syna Ryszarda (1460). Późniejsza przewaga Lancasterów nie zapobiegła koronacji Edwarda (1461) na króla Anglii. Edward zawdzięczał objęcie tronu działaniom wpływowego możnego Ryszarda Neville’a, hrabiego Warwick, jednakże po objęciu rządów stopniowo uniezależniał się od niego. Przejawem tego było potajemne małżeństwo Edwarda z Elżbietą Woodville, czym pokrzyżował szyki Warwickowi, chcącemu ożenić go z córką króla Francji Ludwika XI.

Konflikt z Warwickiem, który, skazany na banicję, skorzystał z pomocy króla Francji, doprowadził do chwilowego powrotu Henryka VI na tron (na przełomie 1470/1471). Zdecydowana interwencja Edwarda, który z pomocą swoich zwolenników z południa Anglii pokonał i zabił Warwicka w bitwie pod Barnet (1471), a następnie – Małgorzatę Andegaweńską, żonę Henryka, w bitwie pod Tewkesbury, spowodowała jego powrót na tron. Wydawało się, że zabicie Henryka oraz jego syna Edwarda, księcia Walii, zakończy okres walk o władzę w Anglii.

Druga połowa panowania Edwarda IV to okres wewnętrznego umacniania kraju. Po najeździe na Francję (1475), którego efektem był ogromny okup, Edward rozpoczął porządkowanie administracji i sądownictwa w Anglii. Dbał także o rozwój handlu, był hojnym mecenasem kultury, rozbudował opactwo w Westminster, gromadził rękopisy i wspierał rodzimą produkcję książek. Jego księgozbiór stał się podstawą Biblioteki Królewskiej.

Autor hasła:

Maciej Michalski – doktor habilitowany, historyk mediewista, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor prac poświęconych m. in. historii idei, historii kobiet oraz historii kształtowania się tożsamości narodowej Słowian w XIX wieku. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.