Dezyderiusz (ur.?, zm. po 774 w klasztorze w Corbie) – król Longobardów w latach 757-774. Ożeniony z Asną, miał syna Adelchisa oraz trzy córki: Anselpergę, Liutpergę i Dezyderatę.

Pochodził z Brescii. W służbie króla Aistulfa (749-756) zrobił błyskawiczną karierę, a po jego śmierci, dzięki wsparciu frankijskiemu i papiestwa udało mu się pokonać prawowitego następcę tronu i sam obwołał się królem. Po klęskach, jakich Longobardowie doznawali od Pepina Krótkiego od 754 r., udało mu się wzmocnić wewnętrznie państwo i podporządkować księstwa Spoleto i Benewentu.

Małżeństwo jego córki Liutpergi z księciem bawarskim Tassilonem wieńczyło sojusz longobardzko-bawarski przeciw ekspansjonistycznej polityce Franków. Waśnie dziedziców Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego i Karlomana, odsunęły Franków od spraw włoskich, co pozwoliło Dezyderiuszowi umocnić panowanie Longobardów we Włoszech, a nawet przejściowo zostać opiekunem papiestwa.

W 770 r. Karol Wielki poślubił córkę Dezyderiusza, ale gdy abdykacja Karlomana dała mu pełnię władzy, odesłał ją w 772 r. do ojca, co oznaczało wypowiedzenie wojny. Nowy papież, Hadrian I, prowadził bardziej niezależną politykę niż jego zmarły w 772 r. poprzednik, Stefan, i wsparł się na Karolu Wielkim. Dezyderiusz koronował w 772/773 r. swojego wnuka Karlomana na króla, co miało osłabić pozycję Karola Wielkiego w dynastii, a spowodowało jego najazd na Włochy. Pochwyciwszy Dezyderiusza, zamknął go wraz z małżonką w położonym niedaleko Paryża klasztorze w Corbie, gdzie żyli jeszcze przez pewien czas.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Dariusz A. Sikorski – doktor habilitowany, profesor UAM. Mediewista specjalizujący się we wczesnych dziejach Polski, a zwłaszcza historii Kościoła i religii. Autor prac Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego, Wczesnopiastowska architektura sakralna czy Początki Kościoła w Polsce, a także popularnonaukowej książki Religie dawnych Słowian. Współautor „Słownika władców średniowiecznej Europy”.