Czyngis-chan (Temüdżin) (ur. 1162, zm. 1227) – chan mongolski, prawnuk chana Kabuła, syn Jesugeja Dzielnego. Twórca największego imperium w dziejach świata.

Pod koniec XII w. zjednoczył kilka plemion zamieszkujących stepy mongolskie i przyjął tytuł czyngis-chana (dosłowne znaczenie nie wyjaśnione, rozumiane
jako chan nad innymi chanami). W 1206 r. formalnie uznany przez kurułtaj (zgromadzenie przywódców plemiennych) za chana całej Mongolii. Przeprowadził wielką reorganizację wojsk, wprowadzając system dziesiętny, co zacierało różnice plemienne.

Podbite plemiona koczownicze były włączane do systemu wojskowego. Kolejno podbił tureckich Ujgurów i tybetańskich Tangutów (1209-1211), północne Chiny z Pekinem (dżurdżeńskie cesarstwo Kin – do 1215, ostatecznie upadło 1234). W 1218 r. ruszył na zachód, rozbił państwo Karakitajów (Czarnych Kitajów), Chorezm (1219-1223) i stał się panem centralnej Azji. Jego wodzowie, Dżebe i Sübedej, dotarli przez Kaukaz w okolice Krymu, rozbijając po drodze Alanów, Czerkiesów i Połowców, pobili nad Kałką książąt ruskich, wkroczyli pierwszy raz do Europy.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Krzysztof Pietkiewicz – profesor doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii Europy Wschodniej, związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. historii Litwy i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.