Cecylia Renata (ur. 6 lipca 1611, zm. 24 marca 1644) – królowa Polski, pierwsza żona Władysława IV Wazy, córka cesarza Ferdynanda II i Marii Anny, córki Wilhelma V, księcia bawarskiego.

Małżeństwo Cecylii Renaty z królem Polski było przypieczętowaniem przymierza Władysława IV z Habsburgami i udaremniło zbliżenie Rzeczypospolitej z Francją. Ślub odbył się 12 września 1637 roku w Warszawie, natomiast jej koronacja następnego dnia w warszawskiej kolegiacie świętego Jana. Ten ostatni akt był odstępstwem od pradawnej tradycji i wywołał ostry protest sejmu, który w 1638 roku wydał uchwałę zakazującą w przyszłości koronacji poza jej starym miejscem – Krakowem.

Królowa, mająca silne przekonanie o swej godności, nieładna, wywalczyła sobie z trudem stosowne miejsce przy królu. Ukróciła przygody erotyczne Władysława IV i usunęła z dworu jego kochankę, piękną mieszczkę Jadwigę Łuszkowską. Ograniczyła również znaczenie dworskiej kamaryli kierowane przez Adama Kazanowskiego, tworząc systematycznie swoje własne stronnictwo złożone przede wszystkim z ortodoksyjnych katolików o prohabsburskiej orientacji.

Wywierała duży wpływ na rozdawnictwo dostojeństw, obsadzając najważniejsze urzędy w państwie swoimi zwolennikami. Poparciu królowej zawdzięczali swoje kariery urzędnicze tacy magnaci, jak kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński i prymas Jan Lipski. Cecylia Renata obdarzyła Władysława IV trojgiem dzieci, z których żadne nie dożyło lat dojrzałych. Zmarła w Wilnie, dzień po wydaniu na świat martwego syna. Ciało jej sprowadzono do Krakowa i pochowano w kościele katedralnym na Wawelu.

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europy średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców polskich (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.