Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Béla III (król Węgier 1172–1196)

Litografia przedstawiająca Bélę III.

fot.Josef Kriehuber/domena publiczna Litografia przedstawiająca Bélę III.

Béla III (ur. ok. 1148, zm. 23 IV 1196) – król węgierski w latach 1172–1196 z dynastii Arpadów. Syn Gejzy II i Eufrozyny, córki Mścisława I, wielkiego księcia kijowskiego. W 1168 roku ożeniony z Agnieszką (Anną), córką Rajnolda z Châtillon, po raz drugi w 1186 roku – z Małgorzatą, córką Ludwika VII, króla Francji. Z pierwszego związku zrodzili się: Emeryk, Andrzej, Małgorzata i Konstancja. Obecnie Béla spoczywa w kościele św. Macieja w Budapeszcie.

We wczesnych latach czterdziestych XII wieku za czasów Manuela I Komnena nastąpiła kontrofensywa Bizancjum przeciw Węgrom. Gejza II i Stefan III nie tylko zostali wyparci z Bałkanów, Węgry utraciły także Srem. Cesarz bizantyński próbował nawet przejąć władzę na Węgrzech, w końcu jednak wymógł na Stefanie III, by w 1163 roku oddał Bélę, swego młodszego brata, jako zakładnika do Konstantynopola.

Być może Béla miał być przygotowywany na uległego Bizancjum następcę Stefana, na pewno jednak desygnowano go na następcę Manuela I Komnena, który nadał mu imię Aleksios i chciał wydać za niego swą córkę Marię. Gdy jednak cesarz doczekał się syna, zmienił plany związane z Bélą, pozbawił go praw do dziedziczenia tronu bizantyńskiego i ożenił z Agnieszką z Châtillon.

Po śmierci Stefana III Béla wrócił na Węgry, przejął władzę i rozpoczął proces wzmacniania kraju. W latach 1180-1181 przyłączył – utracone wcześniej na rzecz Bizancjum – Dalmację i Chorwację, a w 1188 roku, kontynuując politykę podboju Rusi Halicko-Włodzimierskiej, zajął Halicz. Osadził w nim swego syna Andrzeja, z tytułem króla halickiego, ale zdobycz była krótkotrwała.

W 1183 i 1185 roku ingerował w sprawę następstwa tronu w Bizancjum. Wzmocnił władzę królewską, czemu służyło także zorganizowanie świetnie działającej kancelarii królewskiej. Rozbudował swój dwór w Ostrzyhomiu, który imponował przepychem, popierał rozwój kolonizacji niemieckiej, sprowadził na Węgry premonstratensów i cystersów. Na jego dworze napisano Gesta Hungarorum – dzieło anonimowego autora, pierwszy ważny zabytek piśmiennictwa węgierskiego w języku łacińskim.

Autor hasła:

Jarosław Nikodem – doktor habilitowany, historyk mediewista, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor prac poświęconych m. in. późnośredniowiecznej historii Polski i Litwy. Współautor „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.