Lednica znów zaskakuje archeologów. Z jeziora wydobyto cztery wczesnośredniowieczne włócznie, a jedna z nich – bogato zdobiona i pokryta metalami szlachetnymi – może należeć do najcenniejszych znalezisk z czasów pierwszych Piastów. Odkrycie nie tylko poszerza naszą wiedzę o uzbrojeniu sprzed tysiąca lat, ale także otwiera nowe pytania o rytuały i konflikty tamtej epoki.

Ostrów Lednicki, uważany za jedno z kluczowych miejsc wczesnego państwa polskiego, ponownie przyciąga uwagę badaczy. Od lat to właśnie tutaj, między Gnieznem a Poznaniem, archeolodzy odkrywają ślady życia i działań pierwszych Piastów. Najnowsze podwodne badania prowadzone przez naukowców z Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu pod kierunkiem dr. hab. Andrzeja Pydyna, prof. UMK, we współpracy z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, przyniosły kolejne fascynujące znalezisko: cztery wczesnośredniowieczne włócznie spoczywające na dnie jeziora.

Wydobycie włóczni z drzewcem / fot. UMK w Toruniu

Nowo odkryte egzemplarze wzbogacają już imponującą kolekcję militariów pochodzących z czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego, która obejmuje dotąd 280 artefaktów. W jej skład wchodzą m.in. 145 toporów, 64 groty włóczni oraz 8 mieczy. Tak duże nagromadzenie broni na stosunkowo niewielkim obszarze może wskazywać na charakter rytualny (ofiary wodne) lub militarny – być może broń trafiła do jeziora w wyniku walk, np. podczas zamętu po śmierci Mieszka II, kiedy Polskę zaatakował Brzetysław.

Każda z wydobytych ostatnio włóczni ma własną historię. Pierwsza z nich wyróżnia się romboidalnym grotem i częściowo zachowanym drzewcem o długości około 2,1 metra. Jej nietypowym elementem jest pierścień z poroża na końcu broni – rzadkość w przypadku kompletnie zachowanych włóczni z wczesnego średniowiecza.

Druga włócznia zachowała grot o kształcie przypominającym liść wierzby. Na obydwu jego stronach archeolodzy dostrzegli wężykowaty ornament tzw. wilczych zębów. Wskazuje to, że broń mogła być produktem lokalnego warsztatu.

Trzecia z odkrytych włóczni posiada najdłuższy grot, wykonany w technice dziwerowania. Polega ona na wielokrotnym skuwaniu warstw żelaza o różnym składzie chemicznym, co tworzy charakterystyczny wzór na powierzchni metalu. Tutaj również widoczne są dekoracyjne motywy. Drzewiec zachował się w postaci kilku fragmentów.

Aby odsłonić tajemnice włóczni, badacze wykorzystali technikę makrofluorescencji rentgenowskiej (MakroXRF) / fot. Mateusz Popek

Największe emocje wzbudza jednak czwarta włócznia – wyjątkowa pod względem formy i kunsztu wykonania. Choć drzewiec zachował się tylko częściowo, sam grot zachwyca bogatą ornamentyką i obecnością tzw. skrzydełek. Ponadto osadzono go w zdobionej tulei. Badania wykazały, że powierzchnia broni pokryta jest brązem, srebrem, a nawet złotem. Tak misternie wykonane egzemplarze stanowią prawdziwą rzadkość w Europie Północnej i Środkowej, jeśli chodzi o wczesne średniowiecze. Naukowcy nie wykluczają, że mogła to być broń ceremonialna lub insygnium należące do przedstawiciela elity.

Włócznia została wykonana w technice dziwerowania / fot. Mateusz Popek

Datowanie radiowęglowe oraz analizy dendrologiczne drzewców wskazują, że włócznie pochodzą z XI wieku. Przed zespołem badaczy stoją kolejne etapy prac, w tym szczegółowe badania tomografem komputerowym, które mogą ujawnić jeszcze więcej informacji o ich konstrukcji i historii.

Jakie sekrety kryje Lednica? Jakie odpowiedzi przyniosą nowe analizy? Odkrycie wzbudziło duże zainteresowanie środowiska naukowego — i wiele wskazuje na to, że to dopiero początek.

Polecamy materiał video: 

Zespół naukowy

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu:
dr hab. Andrzej Pydyn, prof. UMK • prof. dr hab. Piotr Targowski • dr hab. Piotr Niemcewicz, prof. UMK • dr inż. Magdalena Kowalska • dr Mateusz Popek • mgr Konrad Lewek • mgr Arletta Piasecka

Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy:
dr Andrzej Kowalczyk • dr Paweł Sankiewicz • mgr inż. Łukasz Broński

Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie:
prof. dr hab. inż. Marek Krąpiec

Źródła:

1. Książęca włócznia – niezwykłe odkrycie archeologów!, https://lednicamuzeum.pl/wiadomosc,niezwykle-odkrycie-archeologow-w-jeziorze-lednica.html, dostęp: 12.11.2025.
2. Potocka, Książęca włócznia Piastów. Sensacyjne odkrycie na dnie Jeziora Lednica, https://www.rmf24.pl/nauka/news-ksiazeca-wlocznia-piastow-sensacyjne-odkrycie-na-dnie-jezior,nId,8039724, dostęp: 12.11.2025.
3. Ufa, Emocjonujące znalezisko na dnie jeziora Lednica. Tego nie spodziewali się nawet archeolodzy!, https://gloswielkopolski.pl/emocjonujace-znalezisko-na-dnie-jeziora-lednica-tego-nie-spodziewali-sie-nawet-archeolodzy/ar/c1p2-28167237, dostęp: 12.11.2025.
4. Wichniewicz, Wyjątkowe odkrycie na dnie Jeziora Lednickiego. Odnaleziona włócznia jest bezcenna w swojej formie, https://gniezno24.com/aktualnosci/125627/odkrycie-jezioro-lednickie-wlocznia-grot/, dostęp: 12.11.2025.
5. UMK Toruń, „Książęca włócznia Piastów. Niezwykłe odkrycie archeologów podwodnych z UMK na Ostrowie Lednickim”, dostęp 12.11.2025